skip to Main Content

Lịch sử hình thành thị trường chứng khoán trên thế giới

Thị trường chứng khoán có lịch sử lâu đời. Từ vài trăm năm trước, khi con người tạo ra công ty cổ phần, chứng khoán đã được phôi thai hình thành.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu lược sử của thị trường chứng khoán. Đồng thời, tìm hiểu thị trường chứng khoán Mỹ có từ bao giờ? Và bằng cách nào nó trở nên thành công nhất thế giới.

Lịch sử phát triển của thị trường chứng khoán

Sự ra đời của chứng khoán

Chứng khoán ra đời cùng với quá trình huy động vốn doanh nghiệp. Trước kia, con người làm ăn theo hình thức cá nhân. Vốn kinh doanh có sẵn bởi các ông chủ. Trong xã hội xưa, các thương nhân đều là người giàu có, bởi chỉ họ mới có đủ vốn cho các thương vụ buôn bán.

Theo thời gian, nhu cầu làm ăn lớn đòi hỏi nguồn vốn lớn dần. Không ai có đủ vốn cho các dự án lớn. Người ta phải tính đến việc huy động vốn. Có hai nguồn vốn chính để huy động: vốn vay và vốn góp.

Ban đầu hai nguồn vốn này đến từ một vài cá nhân hoặc tổ chức (như ngân hàng). Nhưng về sau, người ta đã nghĩ ra cách huy động từ số đông trong xã hội. Huy động vốn vay là tiền đề tạo nên trái phiếu. Trong khi huy động vốn góp dẫn đến sự hình thành của cổ phiếu.

Nhu cầu mua đi bán lại các loại trái phiếu, cổ phiếu đã dẫn đến những địa điểm mua bán chứng khoán. Sau này, chúng được chuyên nghiệp hóa thành Sàn giao dịch chứng khoán. Sàn chứng khoán đầu tiên xuất hiện ở Hà Lan vào đầu thế kỷ 17.

Tóm lược quá trình phát triển

– Cuối thế kỉ 15: Một số trung tâm giao dịch quốc tế được hình thành ở Châu Âu. Tại đây, một số chứng khoán nợ (trái phiếu ngày nay) đã bắt đầu được mua bán.

– Năm 1611: Sàn chứng khoán Amsterdam (Hà Lan) được thành lập. Đây là sàn giao dịch chứng khoán đầu tiên trên thế giới. Công ty Đông Ấn Hà Lan là công ty đầu tiên niêm yết trên sàn.

– Cuối thế kỉ 18: Thỏa thuận Buttonwood Tree được thiết lập. Theo đó một nhóm nhà giao dịch quyết định tạo ra các phiên giao dịch với nhau hàng ngày. Thông lệ này là tiền đề cho Sở giao dịch chứng khoán New York (1792).

– Năm 1896: Chỉ số trung bình công nghiệp Dow Jones được thành lập. Ban đầu nó có 12 cổ phiếu, chủ yếu là các công ty công nghiệp.

– Năm 1923: Phiên bản đầu tiên của S&P 500 được tạo ra bởi công ty của Henry Barnum Poor, Nhà xuất bản Poor’s. Nó khởi đầu bằng việc theo dõi 90 cổ phiếu.

– Năm 1929: Thị trường chứng khoán Mỹ sụp đổ sau “Những năm 20 bùng nổ” kéo dài một thập kỉ khi các nhà đầu cơ đặt cược bằng đòn bẩy vào thị trường chứng khoán quá nhiều, khiến thị trường bị thổi phồng. Kéo sau nó là thời kỳ “Đại khủng hoảng”.

– Năm 1971: Giao dịch bắt đầu trên một sàn giao dịch chứng khoán mới của Hoa Kỳ, bởi Hiệp hội đại lý chứng khoán quốc gia, còn được gọi là NASDAQ.

– Năm 1987: Sự kiện ngày “Thứ Hai đen tối” diễn ra khiến chứng khoán Mỹ sụt giảm 22.6% trong một ngày. Các thị trường toàn cầu thậm chí còn suy giảm nặng nề hơn. Nó tạo tiền lệ khiến các Ủy ban chứng khoán phải tạo ra công cụ hạn chế biến động giá trong thời gian ngắn.

– Năm 2008: Thị trường chứng khoán một lần nữa sụp đổ sau sự bùng nổ và “vỡ bong bóng” của thị trường nhà đất, cùng với khủng hoảng nợ công của nhiều quốc gia.

– Năm 2020: Đại dịch Covid khiến thị trường chứng khoán giảm nhanh và mạnh nhất trong lịch sử. Các thị trường khác cũng bị ảnh hưởng. Đặc biệt là giá dầu thô (có lúc giá hợp đồng về âm). Các chỉ số chứng khoán giảm đến 30% từ đỉnh trong thời gian ngắn. Cụ thể, S&P500 từ mức 3380 đã giảm chỉ còn 2200. Tuy nhiên, sau đó thị trường đã dần bình ổn trở lại vào tháng 4/2020.

Cổ phiếu đầu tiên

Giao dịch chứng khoán hiện đại đầu tiên được tạo ra ở Amsterdam bởi Công ty Đông Ấn Hà Lan. Để huy động vốn, công ty quyết định bán cổ phiếu và trả cổ tức bằng cổ phiếu cho các nhà đầu tư. Sau đó vào năm 1611, thị trường chứng khoán Amsterdam được thành lập. Trong nhiều năm, hoạt động duy nhất trên sàn là giao dịch cổ phiếu của Công ty Đông Ấn Hà Lan.

Sau đó, các quốc gia khác bắt đầu thành lập các công ty tương tự và việc mua cổ phiếu tạo thành một cơn sốt thực sự. Sự hưng phấn làm mờ mắt hầu hết các nhà đầu tư. Họ mua vào bất kỳ cổ phiếu nào được niêm yết mà không tìm hiểu gì cả.

Điều này dần dẫn đến sự bất ổn về thị trường. Cuối cùng vào năm 1720, các nhà đầu tư trở nên sợ hãi và cố gắng bán tháo tất cả cổ phiếu mình. Tuy nhiên, không ai mua, vì vậy thị trường đã sụp đổ nặng nề.

Ở Việt Nam, những năm đầu có TTCK, điều tương tự cũng diễn ra. Người ta gọi đó là thời kỳ “mua là trúng”. Rất nhiều nhà đầu tư đã giàu lên nhanh chóng đầu những năm 2000. Nhưng sau đó, hầu hết đều thất bại với những bài học cay đắng.

Thị trường chứng khoán Mỹ

Thị trường chứng khoán đầu tiên bắt đầu ở Amsterdam vào năm 1611. Nhưng mãi đến cuối những năm 1700 nước Mỹ mới tham gia vào cuộc chơi này. Một nhóm thương nhân đã thực hiện Thỏa thuận Buttonwood Tree. Nhóm này gặp nhau hàng ngày để mua và bán cổ phiếu và trái phiếu. Điều này là nguồn gốc hình thành Sàn giao dịch chứng khoán New York ngày nay.

Sở giao dịch chứng khoán Philadelphia là sàn chứng khoán đầu tiên của Mỹ. Dù quy mô của nó không lớn như NYSE và Nasdaq sau này. Được thành lập vào năm 1790, Sở giao dịch chứng khoán Philadelphia có tác động lớn đến thành phố. Nó thúc đẩy sự phát triển của các lĩnh vực tài chính của Hoa Kỳ và sự mở rộng ngành tài chính về phía Tây.

Năm 1971, giao dịch bắt đầu trên một sàn giao dịch chứng khoán NASDAQ. Năm 1992, Nasdaq hợp tác với Sở giao dịch chứng khoán quốc tế có trụ sở tại London. Liên kết này đã trở thành giao dịch chứng khoán liên lục địa đầu tiên.

Không giống như NYSE, một sàn giao dịch chứng khoán vật lý. Nasdaq cho phép các nhà đầu tư mua và bán cổ phiếu trên mạng máy tính, thay vì giao dịch trực tiếp.

Ngoài NYSE và NASDAQ, người ta cũng có thể mua và bán cổ phiếu tại Sở giao dịch chứng khoán Mỹ. Hoặc các sàn giao dịch khu vực như ở Boston, Philadelphia và San Francisco.

Thị trường chứng khoán ngày này

Sau vài thế kỉ phát triển, thị trường chứng khoán đã biến đổi rất nhiều. Nhất là về cách thức mua bán cổ phiếu. Từ mua bán trực tiếp, ngày nay chúng ta giao dịch qua internet. Từ những phiếu giấy, hay gửi thư, bây giờ đã trở thành 1 cú click trên smartphone.

Từ chứng khoán cơ sở truyền thống, giờ đây chúng ta có vô số loại hình phái sinh để gia tăng cơ hội. Thị trường cũng từ một vài cổ phiếu, trở thành hàng ngàn công ty niêm yết ở nhiều nghành nghề…

Tuy vậy, có những quy luật dường như vẫn không thay đổi. Chẳng hạn như:

  • Các công ty tốt, làm ăn hiệu quả thì trong dài hạn cổ phiếu sẽ tăng giá
  • Con người không hề lý trí. Những cơn sốt vẫn diễn ra. Trong một khoảng thời gian, tất cả thị trường đều tăng. Đôi khi tất cả đều giảm (dù kết quả kinh doanh rất khác nhau)
  • Khi thị trường đang sốt thì ai cũng có thể kiếm lời
  • Hầu như chúng ta nghĩ có thể kiếm tiền nhanh bằng chứng khoán, bất chấp các cảnh báo và lời khuyên
  • Với những công cụ hiện đại nhất, người ta vẫn không thể dự đoán thị trường

Và điều quan trọng nhất: Dù thị trường đã biến đổi rất nhiều, các thống kê vẫn cho thấy tỉ lệ thành công của nhà đầu tư không khác so với cách đây hàng trăm năm.

Điều đó nói lên một sự thật. Việc đầu tư chứng khoán đã rất dễ dàng về hình thức. Nhưng để thành công, thời nào cũng đòi hỏi kiến thức, kỹ năng và sự học hỏi nghiêm túc.

Mong rằng bạn sẽ tìm được phương pháp đầu tư đúng đắn và hiệu quả. Chúc các bạn thành công!

Investing.vn

Theo dõi
Thông báo của
guest
0 Comments
Phản hồi nội tuyến
Xem tất cả bình luận